|
Bolivia - HISTORIA
|
||||
|
|
Error ID 207969!
La Cultura Tiwanaku, se desarrolló en torno al centro ceremonial homónimo próximo al lago Titicaca. Su fundación probablemente se llevó a cabo antes del año 300. Posteriormente la cultura inca estableció un vasto imperio en el siglo XV, poco antes de la llegada de los españoles. Durante ese siglo Bolivia estaba ocupada por varios grupos de lengua aymara (collas, pacajes, lupacas, omasuyos), entre los que destacaban los collas, quienes dominaron un vasto territorio y lucharon con los quechuas de Cusco (Cuzco), por el control de la región. Los collas fueron derrotados por el inca Pachacuti, quien se apoderó de casi todo el altiplano boliviano. Bolivia constituyó durante casi un siglo una de las cuatro grandes divisiones del Tahuantinsuyo (Imperio inca) bajo el nombre de Collasuyo. Estas antiguas civilizaciones han dejado grandes monumentos arquitectónicos y en la actualidad las lenguas aymara y quechua están muy difundidas en el país. Durante algo más de 200 años el territorio de la actual Bolivia constituyó la Real Audiencia de Charcas, uno de los centros más prósperos y densamente poblados de los virreinatos españoles. Potosí empezó su decadencia en las últimas décadas del siglo XVIII al quedar la minería de la plata en un estado de estancamiento, como consecuencia del agotamiento de las vetas más ricas, de las anticuadas técnicas de extracción y de la desviación del comercio hacia otros países. En 1776, la Real Audiencia de Charcas, que hasta entonces formaba parte del virreinato del Perú, fue incorporada al virreinato del Río de la Plata. Las sublevaciones de Chuquisaca y La Paz fueron el punto de arranque de las guerras de independencia. El país se declaró independiente el 6 de agosto de 1825 con el nombre de República de Bolivar que fue cambiado por República de Bolivia. En 1826 el libertador Simón Bolívar otorgó al país la primera Constitución, que fue aprobada por el Congreso de Chuquisaca. Antonio José de Sucre, Gran Mariscal de Ayacucho, fue elegido Presidente de la República de Bolivia. El General Sucre es el Padre de Ayacucho: es el redentor de los hijos del Sol; es el que ha roto las cadenas con que envolvió Pizarro el imperio de los Incas. La posteridad representará a Sucre con un pie en el Pichincha y el otro en el Potosí, llevando en sus manos la cuna de Manco-Capac y contemplando las cadenas del Perú rotas por su espada.[4] Desde los inicios de su existencia como nación independiente, Bolivia se sumergió en un estado casi crónico de revoluciones y guerras civiles, y durante los siguientes 50 años los intervalos de estabilidad política fueron breves e infrecuentes. En 1837 Bolivia se unió al Estado Nor-Peruano y al Estado Sud-Peruano para formar un nuevo Estado, la Confederación Perú-boliviana, que desapareció dos años después, en 1839, por la oposición y declaración de guerra de la Confederación Argentina, Chile y un ejército de restauradores peruanos. En 1839 la batalla de Yungay define la disolución de la Confederación Perú-Boliviana.
La solución pacífica del litigio con Argentina se alcanzó en 1925. En 1930, Perú y Bolivia nombraron una comisión conjunta para delimitar la frontera y solucionar el litigio sobre la península de Copacabana. El problema fronterizo boliviano-paraguayo se centró sobre el Chaco boreal, una zona de tierras bajas situada al norte del río Pilcomayo y al oeste del río Paraguay, que se extiende a la indiscutible frontera de Bolivia. Los dos países reclamaban el territorio en su totalidad. En julio de 1932 estalló la guerra del Chaco, conflicto no declarado que duró tres años y en el que murieron unos 50.000 bolivianos y 35.000 paraguayos. En julio de 1938 se firmó el tratado de paz, según el cual Paraguay se quedaba con un 75% de la región del Gran Chaco. Desde la fundación de la Organización de las Naciones Unidas (ONU) en 1945, Bolivia ha solicitado a la Asamblea General para que considere su petición de recuperar una salida libre y soberana al océano Pacífico. También ha presentado el asunto ante la Organización de Estados Americanos (OEA). En 1953, Chile concedió a Bolivia un puerto franco en Arica, garantizando a ésta derechos arancelarios especiales e instalaciones de almacenamiento. Véase también: Mediterraneidad de Bolivia
Paz Estenssoro regresó del exilio para asumir la presidencia. Bajo su dirección el gobierno emprendió un amplio programa de reformas económicas, decretó la nacionalización de las minas y el monopolio en la exportación del estaño. En el transcurso de 1954 se llevó a cabo la reforma agraria (parcelación de tierras para distribuir entre los indígenas), se alentó la prospección de pozos petrolíferos por empresas extranjeras, se instituyó el voto universal (no existía hasta ese momento), y se llevó a cabo una reforma educativa. A finales de la década de 1950 y principios de la de 1960 la economía boliviana sufrió el descenso continuo de los precios del estaño en los mercados mundiales y altos índices de inflación. Las minas de estaño no resultaban rentables y los esfuerzos del gobierno para reducir el número de trabajadores empleados y restringir los salarios se encontró con la resistencia de los sindicatos. La Constitución boliviana, que no contemplaba la reelección, impidió que Paz Estenssoro se presentara a las elecciones de 1956, pero su vicepresidente Hernán Siles Zuazo, hijo de Hernando Siles, las ganó como candidato del MNR. Siles continuó con la política iniciada por el gobierno de Paz Estenssoro, quien volvió a ser elegido en 1960. Paz solicitó la redacción de una nueva Constitución que aumentara la autoridad económica del gobierno y permitiera la reelección. En 1964 fue reelegido, nombrando como vicepresidente al general René Barrientos, jefe de las Fuerzas Aéreas y candidato de la derecha. Muchos de los antiguos colaboradores de Paz lo abandonaron, denunciando que el MNR había olvidado su política revolucionaria. Paz Estenssoro fue derrocado un mes después de su reelección a consecuencia del levantamiento que protagonizaron los mineros y los estudiantes. Se hizo cargo del poder una junta militar encabezada por René Barrientos.
El régimen de Bánzer viró rápidamente desde una posición relativamente moderada a una de mayor represión: suprimió el movimiento obrero, suspendió todos los derechos civiles y envió tropas a los centros mineros. En 1978 Bánzer dimitió y una junta militar se hizo con el poder. A comienzos de la década de 1980 el fuerte crecimiento económico de la década anterior —que había sido sostenido por los altos precios del estaño en el mercado mundial— dio paso a la crisis. La caída del precio del mineral y la mala administración de los regímenes militares habían dejado a Bolivia con una inmensa deuda, una situación hiperinflacionaria y un descenso de los ingresos por exportaciones. La exportación ilegal de cocaína fue el principal recurso que le procuró divisas, por lo que Estados Unidos presionó al gobierno de Bolivia para que tomara medidas efectivas contra el tráfico de esta droga. En 1980 el General Luis García Meza y su lugarteniente Luis Arce Gómez con apoyo activo de la la dictadura militar argentina y la acción de un comando terrorista denominado los Novios de la Muerte[5] y organizados por el criminal nazi Klaus Barbie, dieron un golpe de estado para evitar la elección de Hernán Siles Suazo como presidente democrático.[6] En 1982 fue derrocada la última junta militar que gobernaba el país para reinstaurar la democracia.
En 1989 asumió Jaime Paz Zamora, del MIR, con apoyo del ADN. Gonzalo Sánchez de Lozada del MNR le siguió en 1993-1997 y luego Hugo Bánzer Suárez (1997-2001), recibió el apoyo del ex presidente Jaime Paz Zamora, quien de ésta manera le devolvía el favor por respaldar con sus diputados del ADN la gobernabilidad del país durante su mandato. Bánzer murió antes de terminar su mandato, siendo reemplazado por su vice-presidente Jorge Quiroga Ramírez (2001-2002). Gonzalo Sánchez de Lozada (2002-2003) empezó un segundo mandato, acortado por un levantamiento popular, y también sucedido por su vicepresidente Carlos Mesa (2003-2005). Éste también fue derrocado por los desordenes, asumiendo Eduardo Rodríguez Veltzé (2005-2006), como interino. Evo Morales fue elegido en 2006, con mandato hasta 2010. 1825 Kongres Górnego Peru proklamował powstanie niepodległej Republiki Bolívara (nazwana na cześć bohatera walk wyzwoleńczych w Ameryce Pd. - S. Bolívara), przemianowanej następnie na Republikę Boliwską; jej pierwszym prezydentem został Bolívar (rządy w jego imieniu sprawował generał de Sucre), który 1826 opracował konstytucję Boliwii, stanowiącą wzorzec dla pozostałych republik południowoamerykańskich. 1836-1839 Boliwia tworzyła konfederację z Peru, której kres nastąpił po wojnie z Chile. W początkowych latach niepodległości Boliwia była krajem niestabilnym gospodarczo, m.in. na skutek upadku górnictwa po wyczerpaniu się złóż srebra. 2. poł. XIX w. i pocz. XX w. były dla niej również okresem wyczerpujących walk wewnętrznych w łonie elity politycznej, którą tworzyli wielcy posiadacze ziemscy (hacendados) oraz lokalni dyktatorzy (caudillos), a także licznych wojen z sąsiadami. 1879-1884 Boliwia wraz z Peru prowadziła z Chile tzw. wojnę o Pacyfik, w której wyniku utraciła bogate w złoża saletry wybrzeże (Atakama) oraz dostęp do Oceanu Spokojnego (konflikt z Chile o dostęp do oceanu nie został rozstrzygnięty do dziś). 1903 była zmuszona dokonać na rzecz Brazylii cesji części bogatego w kauczuk terytorium Acne, natomiast w wojnie z Paragwajem 1932-1935 utraciła 3/4 spornych terenów naftowych Gran Chaco (wojna o Chaco). W latach 90. XIX w. odkryto w Boliwii złoża cyny, a także ołowiu i miedzi, co wpłynęło na poprawę sytuacji ekonomicznej kraju, przyciągając obcy kapitał (głównie brytyjski, a w okresie międzywojennym także amerykański). W wyniku wojny domowej 1898-1899 długotrwałe rządy oligarchii konserwatywnej zostały zastąpione przez rządy liberalnej burżuazji, która utrzymała się przy władzy do 1920. Fala ruchów społecznych, która przetoczyła się na początku XX w. przez kontynent południowoamerykański szczególnie jaskrawo uwidoczniła się m.in. w Boliwii. Podczas I wojny światowej 1917 Boliwia zerwała stosunki dyplomatyczne z Niemcami. Kryzys spowodowany wojną zradykalizował również warstwy średnie, coraz wyraźniej domagające się wprowadzenia umiarkowanych reform. 1920 rządy objęła założona w 1914 Partia Unii Republikańskiej, która dążyła do uzyskania gwarancji dla kapitału krajowego i wprowadzenia ustawodawstwa socjalnego, a także wysuwała hasła ochrony masowo wywłaszczanych Indian. Rozbudowano wówczas koleje, a także unowocześniono administrację i zmodernizowano armię. Przegrana wojna o Chaco pogłębiła dodatkowo trudności gospodarcze wywołane wielkim kryzysem 1923-1933, a także nasiliła nacjonalizm boliwijski. Lata 30. i 40. XX w. były okresem politycznej destabilizacji kraju, co ułatwiło gospodarczą i ideologiczną penetrację Boliwii przez hitlerowskie Niemcy. 1936 władzę w Boliwii przejęła, na drodze zamachu stanu, grupa wojskowych (pierwszy raz od 1880), która zapoczątkowała szereg reform, m.in.: założyła Bank Górniczy, znacjonalizowała amerykański Standard Oil Co. (otrzymała koncesje 1922) i utworzyła państwową kompanię naftową, wprowadzając tym samym kontrolę państwa nad wydobyciem ropy naftowej i górnictwem. 1939 utracili oni jednak władzę na rzecz konserwatystów. Powstały 1941 Narodowy Ruch Rewolucyjny (MNR) na czele z V. Pazem Estenssorem, udzielił poparcia juncie wojskowej, która 1943 dokonała zamachu stanu, przejmując władzę. Stworzony przez nią rząd wypowiedział w tym samym roku wojnę państwom Osi. Sprawujący 1943-1946 urząd prezydenta. G. Villaroel, kontynuował program reform społecznych, wydając 1944 dekret o związkach zawodowych, w którego wyniku powstały - Federacja Związków Zawodowych Górników oraz Federacja Związków Chłopskich. Zorganizowano wówczas ponadto I Narodowy Kongres Indiański. Rząd Villaroela został obalony 1946 przez konserwatystów, co wywołało wzrost napięć wewnętrznych (1949 wybuchł strajk górniczy, 1950 strajk powszechny). MNR przeszedł do działalności opozycyjnej. 1952, mając poparcie Komunistycznej Partii Boliwii, przejął władzę w wyniku powstania zbrojnego i utrzymał ją do 1964, powierzając funkcję prezydenta ponownie Pazowi Estenssoro 1952-1956 i 1960-1964, a także H. Silesowi Zuaro 1956-1960. Już w pierwszych latach przeprowadzono szereg radykalnych reform zwanych rewolucją boliwijską, m.in. znacjonalizowano kopalnie cyny oraz zapoczątkowano reformę rolną. Kres reformom położył 1964 zamach junty wojskowej, która przejęła władzę, rozbijając w następnych latach ruch związkowy oraz pokonując 1967 partyzancką Armię Wyzwolenia Narodowego, zorganizowaną przez E. "Che" Guevarę. MNR odzyskał przejściowo 1969-1971 władzę (prezydenci A. Ovando Candía i J.J. Torres González), jednak nie zdołał jej utrzymać. Dopiero dyktatura wojskowa sprawowana 1971-1978 przez pułkownika H. Bánzera Suáreza doprowadziła do wzrostu aktywności opozycji i w konsekwencji (po serii przewrotów wojskowych) powrotu 1982 do rządów parlamentarnych. Władza ponownie znalazła się w rękach MNR (1982-1985 prezydent Siles Zuazo, 1985-1989 prezydent Paz Estenssoro), który podjął kroki w kierunku demokratyzacji stosunków społecznych. Procesowi temu towarzyszyły napięcia społeczne, spowodowane drastyczną polityką antyinflacyjną realizowaną przez Boliwię od 1985 pod dyktando ekspertów amerykańskich, w celu radykalnego uzdrowienia gospodarki boliwijskiej. 1989 rządy w Boliwii objął tzw. sojusz patriotyczny, będący koalicją Ruchu Lewicy Rewolucyjnej (MIR) i Narodowej Akcji Demokratycznej (ADN) Bánzara Suáreza, na czele z prez. J. Pazem Zamorą, liderem MIR. Mimo kontynuowania programu gospodarczego MNR, koalicja poniosła porażkę w wyborach prezydenckich 1993, w których zwyciężył kandydat MNR, G. Sánchez de Lozada (po raz pierwszy na stanowisko wiceprezydenta powołany został przedstawiciel ludności indiańskiej - V.H. Cárdenas z plemienia Ajmara). Rozpoczął on realizację tzw. programu kapitalizacji, polegającego na częściowej prywatyzacji 6 największych spółek państwowych, z przeznaczeniem pozostałych aktywów na uwłaszczenia, mające stanowić wkład w fundusze emerytalne. 1993 Boliwia zawarła z Chile umowę o zniesieniu barier celnych i popieraniu wzajemnych inwestycji (państwa te nie utrzymują stosunków dyplomatycznych od czasu wojny o Pacyfik; 1992 Peru zezwoliło Boliwii na utworzenie strefy wolnego handlu w peruwiańskim mieście Ilo i na korzystanie z 5-kilometrowego odcinka wybrzeża). 1994 Boliwia zawarła z Brazylią kontrakt o budowie gazociągu do południowej i południowo-wschodniej Brazylii. W wyborach 1997 zwyciężył Sojusz dla Demokracji, utworzony przez ADN, MIR oraz Unię Obywatelskiej Solidarności (zał. 1989) i Sumienie Ojczyzny (zał. 1988). Funkcję prezydenta objął Bánzar Suárez, który kontynuował politykę gospodarczą poprzedników, mimo osobistej niechęci wobec programu kapitalizacji. W sierpniu 2002 nowym prezydentem został Sánchez de Lozada Gonzalo. O ponownym objęciu przez niego prezydentury zadecydowało głosowanie parlamentarne, ponieważ żaden z kandydatów startujących w wyborach powszechnych nie zdołał uzyskać wystarczającego progu poparcia. 2003 w kraju wybuchły protesty przeciwko planowanej redukcji długu państwowego przez podwyższenie podatków. Rząd G.S. Lozady podał się do dymisji, prezydent udał się na emigrację. Nową głową państwa został C. Mesa. głównym problemem kraju są animozje i pogłębiające się różnice pomiędzy wschodnią i zachodnią częścią kraju. Społeczność indiańska zamieszkująca zachodnią część kraju, od wieków dyskryminowana, domaga się udziału we władzy oraz sprawiedliwszej dystrybucji bogactw kraju. Głównym punktem zapalnym są złoża gazu ziemnego położone głównie na wschodzie kraju - lewicowi przywódcy indiańscy żądają nacjonalizacji przemysłu paliwowego oraz podwyższenia opłat koncesyjnych dla zagranicznych koncernów. W czerwcu 2005, w wyniku masowych protestów, które sparaliżowały kraj, prezydent Mesa podał się do dymisji. Na stanowisku zastąpił go Eduardo Rodriguez. W przeprowadzonych w grudniu 2005 wyborach, wygrał Evo Morales, szef partii Ruch na rzecz Socjalizmu, który od stycznia 2006 objął urząd prezydenta. Jest to pierwszy Indianin w dziejach Boliwii, który wygrał wybory prezydenckie. W kampanii przedwyborczej zapowiadał antykapitalistyczną rewolucję. Evo Morales Morales wspólnie z prezydentem Wenezueli Hugo Chavezem i Fidelem Castro utworzył antyamerykański front wsparty na bogactwie surowców naturalnych, wydał dekret o nacjonalizacji przemysłu gazowego i naftowego oraz zerwał rokowania o wolnym handlu z USA i UE. Chce również doprowadzić rewolucji społecznej, czyli oddania władzy w ręce indiańskiej większości. Na lipiec 2006 zaplanowano wybory do zgromadzenia narodowego, które ma uchwalić nową konstytucję. W maju Morales znacjonalizował przemysł wydobywczy. Rozpoczął też kolejną w dziejach kraju reformę rolną, oddając bezrolnym indiańskim i metyskim chłopom ziemię należącą do państwa. |
|
||
